Forfatter: thorleifthorsen

Sju nye dagar med eit foto kvar dag som er lagt ut på Instagram under #2022dagfordag.

Bloggen VEKE FOR VEKE har hatt sin form i seks år frå 2016 – eit innlegg kvar veke: Foto og tekst rundt eit tema/emne. Tid for endring no.

Eg vil ta eit foto kvar dag som legges ut på Instagram under #2022dagfordag. Det vil bli foto av mange slag – foto som det ligg tid og arbeid bak foto som er meir av typen «snapshot» – så får eg sjå korleis det går?!? Eg kjem til å samle saman fotografia frå kvar veke og legge dei ut her ved vekeslutt Dei fyrste fotografia frå årets fyrste veke legges ut her. I tillegg vil det og bli blogginnlegg tilsvarande tidlegare bloggar.

VEKE 1-2022

Året 2021 er snart historie – takk for at du har fulgt bloggen i 2021.
Dei beste ønsker for 2022!

Det nærmer seg finalen i Lego Masters Norge i TV2. Åtte lag starta 15 oktober og etter 8 program er det tre lag atte som skal kjempe om førstepremien på 500.000.- kr. Eg har fått hjelp av Olava (2) og Emil (6) til å plukke ut tilskuarar til finalesendinga. Av dei nærare 250 innbyggarane i den lokale LegoCity endte me opp med ca 100. Dei er no på plass og klar for sendinga i morgon – fredag 17.12.

Det blir spennande å sjå om det er Ole Jacob og Øivind -tvillingane frå Sveio, Ebbe og Joakim – far og sønn frå Oslo eller Are og Grzegorz – venene frå Sauda/Etne som stikk av med seieren.

LegoCity er ein multikulturell by med stort innslag av eventyrfigurar som Batman, Harry Potter og Ninjagoes, politi (antal politi pr 1000 innbyggare overgår alt som blei lova i sist valkamp), røvarar (stor kriminalitet der dei kriminelle lever opp til kriminelle stereotypar – mørke briller, skjeggstubbar….), handverkarar, ei og anna dame samt ein del frå Hidden Side. Teknologisk synes det som LegoCity er i ein klasse for seg.

Fotografert med Nikon D850, Nikon 105 mm Macro f2.8 og stativ. Fokusstacking på ein del foto. Figurane er fotografert inne i ein Havox photo studie box.

Ein liten kuldeperiode først i denne veka, fekk Hyttelva – elva som renn gjennom Røros sentrum- til å kjøve. Kjøve vil sei at elva frys og demmer opp vatnet på kortare strekningar slik at elva stig. Og i løpet av få dagar kan elva stige på enkelte strekningar med opptil ein 1/2-meter og meir.

Det blei ei lita fotoøkt eine dagen då temperaturen var rundt minus 20, og frostrøyken låg tjukk over elva. I fossefalla ved Smelthytta danner isen flotte formasjonar som er spennande å fotografere.

Lange lukkartider gir eit mjukt uttrykk. Korte lukkartider frys vatnet. Og sluttresultata blir ofte litt anna enn det ein trur . Spesielt etter at fotografia har blitt bearbeida i Lightroom og eg har arbeida med kontrast og fargemetning. Her er brukt Nikon D850 + Nikon 24-70mm f2.8 eller Nikon 70-200mm f.2.8 samt ND-filter. ND-filter demper lyset og gjer det mogeleg å fotografere med lange lukkartider på dagtid.

Mange – ja fleirtalet av norske byar og tettstadar har ei tilknytning til vatn – elv, innsjø, fjord eller hav. Vatnet har vore premiss for etableringa av busettinga. Så også for Røros. Då dei fyrste gruvene blei åpna såg ein seg om etter ein stad å bygge ei smelthytte. Og valget falt på området der byen ligg i dag og ved elva som i dag heiter Hyttelva. Her var det tilgang på vatn til å drive blant anna blåsebelgane i smelthytta.

Hyttelva er siste del av Hitterdalsvassdraget, og renn ut i Håelva som igjen renn ut i Glåma. Hitter skal vistnok kome frå «heit» – varm. Vassdraget har åtte innsjøar av ein viss storleik: Hittersjøen, Stikkilen, Djupsjøen, Grunnsjøen, Storhittersjøen, Langen og Harrsjøen. Elvene mellom sjøane har ulike navn: Strømmeelva, Steffaelva, Billeelva, Hitterelva og Kvernbekken. Hittersjøen, Stikkilen og Djupsjøen er oppdemd – regulering frå gamle dagar. I seinare tid er dammane restaurert. I tillegg er det tre små dammar i Hyttelva mellom Hittersjøen og Smelthytta.

«Jeg har en god nyhet» seier Even. «12 moskus nedenfor toppen av Høgsnyta!» Me står nede ved E6-en på Kongsvold i Drivdalen ein tidleg lørdag morgon sist på november. Det er vindstille og 15 kuldegrader. Me skal opp i høgda der moskusen er, for å fotografere. 3-4 km fottur og 400 høgdemeter har me foran oss. Starten er opp den bratte lia frå dalbotn. Eg skal vere med moskus- og fotoguide Even Hønsen Agerup frå Dovre opp i fjellet for å sjå moskus og forhåpentligvis fotografere «urtidsdyret». Og betre moskusguide skal du leite lenge etter. Han er kunnskapsrik – kjenner moskusfjellet, dyras adferd og veit kor dei held til. Fotografere kan han og, og har mykje kunnskap å dele.

Det går rolig oppover. Mange og korte stopp gjer at den bratte lia ikkje kjennes så tung. Me er oppe over skoggrensa utan å vere vidare svette. Eit par spanske turistar på veg ned fortel at det er moskus å sjå «…up there and to the left….». Og ganske rett. Me har ikkje gått så svært langt før me får auge på fem dyr som ligg på ein rabbe. Dei er langt unna. Me tar nokre foto før turen går vidare mot toppen av Høgsnyta der dei 12 dyra går. Det er lett å gå – lite snø gjer at trugene kan bli hengande på sekken.

Oppe under toppen av Vesle Nystugguhøa – på andre sida av dalen – kommer fire dyr til syne. Me ser dei som små prikkar langt borte. To ferske jervspor er og interessante for oss. På Høgsnyta finn me flokken. Det blir ein matpause for å roe ned før me tar fram fotoutstyr. Terrenget er ope slik at me må holde oss på god avstand. Resten av dagen bruker me til å fotografere denne flokken frå ulike vinklar. Me ser fleire andre moskusflokkar, men dei er for langt unna. Fotomessig er det ikkje heilt topp forhold; skyer og snøbyger i sør og aust demper lys og fargar.

På Dovre fins som kjent ein liten moskusstamme. Etterkommare etter dyr innført frå Grønland i åra 1947-1953. Følgande utsagn frå Statsforvaltaren i Trøndelag oppsummerer på ein grei og litt naiv måte kvifor me framleis har moskus på Dovre – sjøl om arten er definert som «fremmedart«: «Moskusen er satt ut på Dovre og hører kanskje ikke til her, men så har vi rukket å bli så glad i den. Derfor tar vi vare på den.» I dag er det ca 250 dyr, mens det er bestemt at stammen skal være på omlag 200 dyr. I løpet av vinteren skal 50 dyr avlivas! Moskusstammen på Dovre forvaltes som ein fremmed art. Det betyr at dyr som går ut av kjerneområdet på Dovre avlives. Kjerneområdet er eit 340 km² stort område i Oppdal, Dovre og Lesja kommune.

I 50 år har ein liten moskusstamme hatt tilhold i grenseområdet mellom Norge og Sverige i nordlige delen av Femundsmarka. Dei stammer frå ein liten flokk på fem dyr – to kyr, to kalvar og ein ungokse- som vandra ut frå Dovre. På det meste var det rundt 30 dyr her. Stammen er ikkje stor i dag- muligens ca 10 dyr – og er på grensa til å dø ut.

Moskusen har ingen naturlege fiendar her. Jerven kan muligens ta ein og annan kalv. Største tapsårsak er jernbane og trafikk. I tillegg er det år om anna sjukdomsutbrudd. Munnskurv er ein virussjukdom som overføres frå sau. I 2012 døde ca 130 dyr av lungebetennelse – ein sjukdom som hovedsakleg rammer unge dyr.

Moskus er eit dyr som har sin naturlege utbreiing på Øst-Grønland og i Arktisk Canada. I tillegg er moskus innført til ein lang rekke andre stader i arktiske strok. Moskus er tilpassa vintrar med låge temperaturar. Den tjukke pelsen fortel om tilpasning til kulde. Derimot er store snømengder ikkje til fordel for dyra. Høgsnyta der me fotograferte, er ein god vinterbiotop for moskus. Snøen bles vekk slik at moskusen kan bevege seg lett. Maten i form av tørt gras, halvgras og starr, er lett tilgjengelig for dyra. I løpet av vinteren taper moskusen ca 30% av kroppsvekta.

Me gjekk i store trekk langs Moskusstien – ein merka sti som er laga for å styre ferdselen i området. I 2015 rekna ein med at ca 3 500 personar deltok på organiserte moskusturar mens opptil 7 000 personar tok seg inn i «moskusland» på eigen hand. For å kunne organisere turar inn i området skal du vere godkjent «Moskusguide». Denne novemberdagen var det rundt 40 personar i området .

Fotograferte hovedsakleg med Nikon D850/D500 og Nikon 500 mm f 5,6 og Nikon 70-200mm f 2.8.

Eit foto denne veka – på mange vis ein repetison frå tidlegare tema som har hatt rognebær i ulike «fasongar» som tema. Denne veka «Kaie og rognebær» – fotografert på Røros stasjon ein morgon med snø i lufta. Etterbehandla i Lightroom.

Planlagt bloggtema for denne veka skulle vere foto av fullmånen. Men det ville seg ikkje slik denne gongen – ikkje alltid ting klaffer som ein har tenkt. Samstundes har FB kome opp med fleire forslag på gamle minner – alle frå kvalfotografering i Troms. Derfor blir det eit tilbakeblikk med foto av knølkval frå fototurar under leiing av Audun Rikardsen med base Musvær og Skulsfjord i 2014, 2015 og 2017 samt tur ved Skjervøy i 2019 med Berthold Hinrichs.

Det er rundt 10 år sidan «kvaleventyret» i Troms starta. Knølkval og spekkhoggar søkte inn til kysten av Troms i stort antal for å beite på silda som stod i fjordane her. No er området ved Skjervøy og Kvænangen stedet ein må dra til for å oppleve kvalen.

Knølkvalen kan bli opptil 17 m lang og 30 tonn tung. Den finnes i alle verdenshava der dei formerer seg i tropiske farvatn. Knølkvalen trekker til polare områder i sommarhalvåret for å «feite» seg opp. I Nord-Atlanteren er bestanden på ca 10 500 dyr. Bestanden i Barentshavet er i overkant av 1500 dyr. I dei ti åra at knølkvalen har hatt tilhold på Tromskysten, er det blitt observert ca 1000 ulike individ. Individa skilles frå kvarandre ved hjelp av mønsteret på halen. Det har blitt gjort mykje forskning i forlengelsen av kvaleventyret. Knølvalar er radiomerka og ein har «fulgt» dei på næringssøk langs kysten og til parrings- og barselområda i Karibien. I boka Vinterkval skriv Audun Rikardsen om kvaleventyret og boka er illustrert med fantastiske foto.

Å oppleve ein knølkval eller anna stor kval på nært hald, er ei mektig oppleving- slik skreiv eg i bloggen etter turen i januar 2017: ….Øyeblikket då knølkvalen bryt havflata og sender ein kaskade av vassdamp og lukt opp i lufta. Ja det luktar sild av dårleg kvalitet. Sjå kvalane i det dei krummer ryggen og halen kjem opp i lufta og den store kroppen forsvinn ned i djupet. Når knølkvalen hopper – og opptil 30 tonn kval «svever» fritt eit sekund eller så! ….

Alle fotografia er tatt frå båt. Kamera Nikon D800/D500/D4s samt Nikon 70-200mm f2.8.

Dei var venta – meldingane frå nabolandet i aust sa at kongelebiten – ein fugleart- var observert fleire stader langs Østersjøkysten. Og at det var eit markert trekk mot sør og vest. Observasjonane nærma seg grensa til Norge. Og så ein dag var dei her- eg fekk tips om ein flokk i Fjellsjølia frå Bjørn&Bjørn – to aktive lokalornitologar. Og det blei treff på fyrste turen. Konglebitens høglytte fløytande «plyit» høyrtes. Oppe i ei rogn sat dei og pludra «bytt-bytt-bytt» seg i mellom. Og sidan denne fyrste turen har det blitt daglege turar til «konglebit-lia». Om dei ikkje har vore å sjå med ein gong, så gjekk det ikkje lange stunda før eg høyrte dei eller ein liten flokk dukka opp. Stort sett har det vore 10-15 fuglar, men eine dagen var det nok rundt 30 konglebit der eg fotograferte.

Rogn er det spesielt mykje av i dette området – både høgreiste tre opptil 10 m eller gamle kortare knudrete med masse greiner. I faglitteraturen står det at når konglebiten finn ein lokalitet med mykje bær, så kan dei holde seg der til maten er spist opp. Og her i «konglebitlia» er er det kan hende mat til langt utpå våren. På siste turen fann eg ein ny flokk som åt einerbær.

Konglebit er ein fugl som er knytta til taigaen – på mange vis same områda som sidensvansen. Arten er i utgangspunktet standfugl, men kan gjere lange næringsvandringar haust og vinter om det er knappt med mat. Hausten 2019 blei Skandinavia «oversvømma» av konglebit. Også her i Rørostraktene hadde me dei. Rognebær var det ikkje då for dei hadde trosten spist opp. Solsikkefrø blei ein god erstatning. Invasjonen i år blir nok ikkje så stor som i 2019, men no er det mykje rognebær. Og å få sjå konglebiten i sitt rette miljø er ei langt større oppleving enn å se dei ete solsikkefrø på fugleforinga.

Konglebiten er på storleik med ein liten trost – rundt 20 cm lang (frå nebbspiss til enden av stjerten). Flukten er i litteraturen beskrevet som » …kraftfull og rask. Går i dype buer…»

Hannfuglen er lett å skilje ut med sin røde fjørdrakt. Ungfuglar og hoer kan se nokså like ut. Dette trur eg er ein ung hann – aner eit lite rødskjær i drakten. Dei blir røde til utpå våren

Ein minneverdig dag – skodde, kuldegrader og mjukt lys. Eit svartkvitt landskap med fargepunkt- røde rognebær, bringebærrøde konglebithannar, okerfarga hoer og ungfuglar- og rimfrosten.

Trost og sidensvans êt rognebæra heile. Konglebiten går etter frøa inni bæra. Fruktkjøtet er ikkje så viktig. Under tre der konglebiten êt ligg det fullt av bærskal og bærrestar. I hekketida står insekter og edderkopper på matlista i tillegg til planteknoppar og bær. I vinterhalvåret er bær og knoppar viktigaste føde.

Når fuglane êt rognebær blir det fullt av fruktkjøt på nebbet. Med jevne mellomrom tørker dei av nebbet – gnir det mot snø eller ei grein.

Einerbær er og viktig vintermat for konglebit. Eg flytta meg forsiktig mot desse fuglane – det var åtte tilsaman i busken. Og 2,5 m frå dei kunne eg høyre dei «knaske» einebær.

Eg har hovedsakleg fotografert med Nikon D500 og Nikon 500mm f5,6. Også Nikon D850 og Nikon 200-400mm f 4 er brukt og kombinasjonar av kamerahus og linser. Konglebiten er lite sky og lett å kome innpå. Men i «konglebitlia» er trea høge og bæra er høgt over bakken. Derfor har eg ofte fotografert oppover. Men då fuglane var i einerbusken måtte eg krype

Fotoblogg frå Atlanterhavsparken i Ålesund. Atlanterhavsparken er eit akvarium som syner livet langs kysten frå fjæra til dei store havdjupa. Ein tur til Atlanterhavsparken er eit «must» når du er i Ålesund. Og akvariet ligg berre 3 km frå sentrum på øya Hessa.

Eg er oppvokst nær ein fjord – Gandsfjorden mellom Sandnes og Stavanger. Fiske var i periodar av oppveksten ein viktig aktivitet. Me fiska frå brygger og svaberg, og fangst blei det ofte. Torsk, sei, lyr, kvitling, makrell, sild og stinter (bergnebb) stod på fangstlista. Å sjå desse fiskane og mange fleire i deira rette miljø er spennande.

Fotografia er tatt med Olympus E-M1 Mark3 og Olympus M Zuiko 12-100mm f4. Brennvidde stort sett 12mm. Linsa er lagt inn til akvarieglasset. 100% skarpt blir det ikkje på det viset.

Sidensvansen – Bombycilla garrulus – er her! Ein ringande trille høyres – srrrriii – og rogna foran meg fylles opp med sidensvans som bokstavleg talt sluker rognebæra.

Det er fleire år sidan sidensvansen var her i større antal. Den store mengden rognebær gjer at dei stoppar opp i år. Her ein ettermiddag starta eg bilen og sette kursen mot «villaområda» i Røros. Fleire lurte nok på ein blå Ford Focus som kjørte sakte rundt og stoppa opp her og der i nærleiken av rognebærtre. Utpå Stormoen var det ein flokk som hadda funne seg ei rogn – kva som var spesielt med denne rogna veit eg ikkje. Det stod fleire rundt der som såg vel så fristande ut sett med mine auge. Det høyrer med til historia at huseigar kom ut og lurte på kva eg holdt på med. Han blei beroliga av at eg peika på fuglane i rogna.

Det er noko eksotisk over sidensvansen. Ei fargesetting som er litt framand: Stor som ein stare, knallgul ytterst på stjerten, håndsvingfjæra -ytre del av vinga- har gule kantar mens armsvingfjæra -innerste del av vinga – har kvite tuppar med røde «lakkvedheng». Fjærtoppen på hodet, markert svart maske og svart strupeflekk er og karakteristiske kjenneteikn.

Sidensvans betyr silkestjert (siden- silke på svensk). Silke kjem frå det latinske Bombyx som betyr «silke» og cilla som betyr «stjert». Navnet viser til den silkemjuke fjærdrakten. Det engelske navnet er Bohemian waxwing – waxwing henspeiler på dei røde utvekstane på vingefjæra. Bohemian viser truleg til at sidensvansen streifer rundt om vinteren og tilsynelatande har ein bohemliknande livsstil – tar for seg av livets goder (rognebær) og flyg vidare til neste bærtre.

Sidensvansen er knytta til barskogbeltet – taigaen – som strekker seg frå Ånestadkrysset på Hedemarken jfr Rolf Jacobsens dikt «Tanker ved Ånestadkrysset» og til «Stillehavets bølger ved Vladisvostok«. Arten hekker i gamal lavbevokst barskog – gjerne i fuktige områder. Her i distriktet hekker den år om anna i Femundsmarka. Om sommaren er arten hovedsaklig ein insektetar. På hausten trekker sidensvansen sørover og vestover på leit etter bær som er hovednæring i vinterhalvåret. Sjøl om me ser arten årleg så er det ting som tyder på at bestanden har syklusar med bestandstopp kvart tiande år.

«During large irruptions , this exotic-looking silkyfeathered passerine is a major attraction for birders in countries bordering the North Sea, as the Bohemian Waxwing seems to epitomise the far north. It is widespread across the N Holarctic, breeding in lichen-rich, mature conifer forests i damp , mossy terrain from Fenno-Scandia to Kamchatka, in the east south to Amurland, and occuring also in NNW North America. It irregulary ranges south in the non-breeding season as far as continental Europe, transcaucasia, Central Asia and the southern USA, with some evidence of roughly a ten-year cycle to such movements.»
Shirihai & Svensson: Handbook of western palearctic Birds.

Det finns tre sidensvansartar i verda: Sidensvans, sedertresidensvans- hekker i Nord-Amerika- og japansidensvans som hekker i Japan, Korea, Kina og Amur.

Skårhåmmårdalen og ei bærtung rogn er utgangspunkt for bloggen denne veka. Dalen ligg parallelt med fv 6524 (Gamle kongevei) mellom Røros og Galåen og er verdt eit besøk – enten det er vår, sommar eller haust som nå. Visit Norway presenterer dalen slik: «Skårhåmmårdalen er en ”canyon” som ble dannet under siste istid for ca. 10 000 år siden. Området ligger 3 km vest for Bergstaden og nås fint med sykkel eller bil. I bunnen av canyonen ligger det en idyllisk sjø. Langs innsjøen går det fin sti inn til Lysthuset. Stier og lysthus ble anlagt i forrige århundre, da Skårhåmmårdalen var et ettertraktet forlystelsesområde for Bergstadens bedrestilte. Lokalklimaet i Skårhåmmårdalen er gunstig, og det vokser flere varmekjære planter her, bla rips og firblad. » Eg skreiv forøvrig om Skårhåmmerdalen i veke 38 i fjor.

Vinteren nærmer seg – snøen kommer og går. Isen har lagt seg på dei grunnare delane av tjønna og fortel at snart er vinteren her. Ei bærtung rogn står raud og fin inne i dalen og gir nyansar til eit haustfarga landskap. Lite dyre- og fugleliv no. Eine dagen sit ein einsleg gråtrost i rogna. Eit par dagar seinare er ein sidensvansflokk innom rogna. Her er det mat for mange mange dagar.

Rogna speglar seg i tjønna – fargar og former varierer med lys, vindtrekk, is og fotovinkel.