Måned: mai 2023

Så snart isen går på deler av tjønna i Skårhåmmerdalen på Røros, dukker frosken opp på gyteplassen. Buttsnutefrosk med det latinsk navnet Rana temporaria er det rette artsnavnet. I Norge finns det to andre froskeartar: Spissnuta frosk og damfrosk. Buttsnutefrosken finns over heile landet.

I løpet av noen hektiske dagar leikes det, egga legges og befruktes. Og det gjeld for fotografen å treffe på desse dagane om han vil fotografere dette fasinerande spelet. I år var det egglegging rundt 19. mai. Froskane kom meg litt i forkjøpet. Mesteparten av egga var lagt då eg dukka opp. Eg fekk ikkje oppleve paringsspelet når hannfrosken roper – kvekker – på hoene, klynger seg til hoa slik at han kan befrukte egga som legges eller gytes.

Egga går ei har tid i møte. Dei kan klekkas etter ei veke om forholda er optimale med hensyn til temperatur. Men det har det ikkje vore her i år. Nattefrost med islegging og snø er vel ikkje heilt ideelt. I tillegg har vasstanden i tjønna sunke raskt slik at deler av egga ligg på land.

Egga legges på botnen av dammen og etter kort tid svulmer dei opp og flyt opp. Antal egg frå ein frosk kan variere frå 200 til 4000! Larvene – eller rumpetrolla- lever på alger. Etter eit par månader er dei fullt utvokste froskar og trekk vekk frå oppvekstområdet og blir delvis vasslevande. Altså amfibier. Etter to til tre år vender dei attende til ein dam for å gyte.

Froskfoto blei det ikkje – derimot foto av froskeegg fotografert med lågt perspektiv – kamera liggande på ein bordbit i vassoverflata. Fotografering tidleg morgon når nattefrosten hadde lagt eit tynt islag over egga og sola så vidt var oppe, ga resultat eg likte..

Tur til Jæren og dermed litt tid til fotografering i tidlege morgonstunder. Morgoner med regn, tåke eller tjukt skydekke ga eit mjukt fint lys. Eg endte opp med å fotografere ærfugl og fjæreplytt nord for havna på Sele. I tillegg blei det eit og anna foto av fugleflokkar – tjeld, skarv, svartand, sjøorre og gravender – som trakk forbi i tåkehavet.

Ærfuglen er vanleg langs kysten. Det var stor aktivitet rundt hoene – ea- desse dagane. Ekallen – ikkje ein men fleire oppvarta hoene. Innimellom tok dei seg ein kvilepause på ein stein eller eit lite skjær før kurtiseringa fortsatte. På Polarinstituttets nettside er det mykje fakta om ærfuglen.

Motivet med ærfuglar som kviler, steller fjørdrakten, slår eit par vingeslag eller strekker på seg ute på ei stein eller eit lite skjær, likar eg. Når fuglane ligg litt utifrå land og det er umogleg å kome nær, er det fint å kunne arbeide med miljøfoto av ærfuglen. Det har blitt ein del foto av ærfuglar frå dette området- og dei fleste er variasjonar av temaet «ærfugl på stein». Motivet kan virke statisk, men noko dynamikk er det: Fuglane strekker på seg, andre fuglar flyg forbi, bølger vasker over steinen, nye ærfuglar kjem til osb

Eg liker som sagt å fotografere med eit lågt perpektiv her ute. Denne morgonen kor lyset var mjukt, passa det å overeksponere fleire steg for å få til eit high-key uttrykk. Og så har eg «leika» meg med fleire av redigeringsfunksjonane i Lightroom: Separere ut element – forgrunn, objekt, himmel, bakgrunn – i fotografiet og redigere det for seg, tatt i bruk den nye «fjern-støy-funksjonen».

Fjæreplytten kan me treffe året rundt på Jærkysten, men det er som overvintrar dei fleste kjenner han. Ein liten grå vadar – ca 20 cm lang – som er lett å komme tett på. No har dei skifta til sommardrakt- og er litt meir spreke i fargane. Dei fleste har nok trekt mot hekkeplassane i den norske fjellheimen eller i arktiske strok. Næraste hekkeplass er ikkje meir enn 30-40 km unna Selestranda- Store Skykula i Bjerkheim kommune – ca 900 moh. Det er og mulig at fuglar som overvintrar her hekker på Grønland eller på den canadiske kysten. Meir informasjon om fjæreplytten finnes på Polarinstituttets nettside.

Klokka er tre om natta. Ei lirype skarrer. Ein orrhanes sjoing høyres svakt saman med buldring langt unna. Det er kaldt denne mainatta. 12 kuldegrader stryk meg over ansiktet der eg ligg i soveposen i utkanten av ein orreleik ein stad i Røros kommune.

Eg kikker ut or kamuflasjeteltet, i øst aner eg ein svak lysning. Ein svart skygge landar utpå marka -fyrste orrhanen. Og så ein til og ein til. På andre sida av marka aner eg orrhanar i spel – den kvite halevifta er synleg mot den mørke skogen. På ein bakketopp like ved er det enda ein orrhane. I siluett mot det svake morgonlyset kan eg sjå han innta dei ulike positura i orrespelet

Han får selskap av ein rival og spelet går fram og tilbake der oppe. Lyset er så dårleg at det heile framstår som eit pantomineteater. Mørke figurar, kvite felta på hale og vinger blir synlege når hanane sloss.. Kameraet er stilt på Autoiso og syner 12800 iso.

Skikkeleg fart på spelet er det ikkje. Endå er det over ein time til soloppgang. Teltet er plassert slik at eg vil få sola nokså midt i mot når ho står opp – skikkeleg fotolys ligg det an til.

Og plutseleg som på kommando letter alle orrhanane – 11 i talet og spelplassen ligg stille attende. Ein duetrost syng lågmælt i det fjerne. Kva det var som skremde dei er ikkje godt å sei. Det gjekk nærare to timar før dei var attende. Men då var sollyset så sterkt at det ikkje var spennande å fotografere. Det har blitt fire netter på denne leiken. I år har leiken vore snødekka. Teltet mitt har stått litt i utkanten av leiken – litt i lengste laget unna fuglane. Så neste år får eg flytta meg litt lenger innpå.

Foto frå årets orrhaneleik.

Inspirert av fleire besøk i «harehytta» til Erlend Haarberg på Vauldalen, har eg begynt å fôre harar her på Røros. I fjor raserte rådyra forings- og fotoplassen. Dei trakka sundt og åt opp havren så snart den var lagt ut. I år har eg greid å halde dei vekke størstedelen av tida. Ein «lurefôringsplass» med lammepellets eit par hundre meter unna held dei på avstand.

Oppsettet til Erlend Haarberg med lys i bakkant samt lys i forkant er kopiert. Fotoskjulet er i kjellaren kor eg har opna eit vindu og blenda det av med eit ullteppe. I teppet har eg skore hol til linsa samt kikkehol. Avstanden til harane er 5-6 m. I ettertid ser eg at dette er i kortaste laget. Sektoren som eg dekker bli for smal og det er vanskeleg å få med seg alt som skjer uti mørket. Harane kjem ofte litt brått inn på fôringsplassen. Neste år blir fôringsplassen flytta 4-5 meter lenger vekk frå huset.

Lyskastarane er bare «samanraska» frå diverse byggeprosjekt her, og dei er i svakaste laget. Nikon Z9 og Nikon 70-200mm f2,8 er brukt på dei fleste fotografia. Iso frå 6400 og opp til 12800 samt lukkartid opptil 1/1600 sek. Eg har brukt Sigma 300mm f2,8 og Nikon 200-400mm f4 men desse linsene blir i kraftigaste laget når avstanden er så kort.

Eit motiv som eg synes det er artig å arbeide med, er med lys kun i bakkant og helst med snø og vind. Litt lang eksponeringstid gir i tillegg fine effektar.

Det har vore stor aktivitet med opptil fem harar samtundes på fôringsplassen. Harane sloss om maten og innimellom smell det skikkelig til. Det er fasinerande når dei bokser, tramper i bakken, sloss, hopper høgt eller jagar kvarandre. Og dette er medverkande til at eg har brukt ein del kvelds- og nattetimar for å vente på rett øyeblikk. Ei lita samling «actionfoto» her:

Og ein av dei siste fotokveldana dukka denne gjengen opp. Rådyr med backlight kan bli eit prosjekt neste vinter.