Måned: mai 2020

I botn av Skårhåmmårdalen ligg eit vatn – framleis ligg isen her denne maidagen. Men ei vik i vatnet har opna seg. Det er bevegelser i vatnet -frosken har starta vårleiken sin. Isen er i ferd med å smelte, sola skin, gradstokken nærmer seg ti grader – av slikt blir det varmt blod i ein vekselvarm kropp. Ja to er tydelegvis så varme der dei klamrer seg til kvarande at dei må krabbe opp på isen for å kjøle seg ned. Opptil 20 froskar tel eg – og ergrer meg for at kameraet ligg att heime.

Fra Forskning.no 15.11.2014: Buttsnutefrosken (Rana temporaria) er svært vanlig i Norge. Den lever stort sett på land, men søker mot vann i april–mai, når tiden er inne for å finne seg en make og legge egg i en dam.

Årets nyklekte frosker forlater dammen i juli–august, og kommer ikke tilbake før de returnerer til dammen der de er født, for å produsere en ny generasjon buttsnutefrosker.

Buttsnutefrosken er robust og stiller ikke store krav til leveområdene sine. Den jakter om natten, og spiser blant annet mark, snegler og insektlarver. På dagen søker den til fuktige steder i terrenget for å hindre uttørking og for å unngå fiender. Om vinteren ligger den i dvale.

I Norge har vi tre froskearter. I tillegg til buttsnutefrosken har vi spissnutefrosk (Rana arvalis), som er rødlistet som nær truet, og damfrosk (Rana lessonae) som er en kritisk truet art.

De to førstnevnte er såkalte brune frosker, mens damfrosken er en grønn frosk, og  mer i slekt med arter som er utbredt sørover i Europa.

To timar seinare på dagen var eg tilbake med fotoutstyr. Ingen froskar å sjå ved vika, men uti vatnet låg det eggklaser tett i tett. 15 talte eg tilsaman – tydeleg tegn på at aktiviteten tidlegare på dagen hadde båre «frukter». Nede i vatnet kunne eg skimte bevegelser, luftbobler kom til overflata her og der. Eg sette meg ned og nå og då stakk ein frosk hode opp av vatnet. Tydeligvis sat eg ikkje heilt i ro eller var for synleg. Froskhode forsvant. Litt reposisjonering og eg blei litt mindre synleg. Og ein og annan frosk synte seg fram. Forsiktig opp, speida rundt i eit par minutt før dei senka seg ned att.

Litt fotografering av isen som smelta blei det og – bearbeida i Lightroom.

På orreleiken i april la eg merke til at det på den is- og snødekte myra «dukka» opp myrull. Bokstavleg talt vaks plantene opp av isen og snøen -pressa seg opp eller smelta seg oppover! I ettertid har eg funne ut at dette er vår vanlegaste myrullart – torvmyrull. Eg blei så fasinert av dette at eg har brukt ein del tid no på å fotografere myrulla – ein plante som eg har sett men oversett. Det vil sei myrulla med modne frø og den kvite «ulla» har eg jo sett. Men det som er før modne frø var nokså nytt for meg!

Frå Store Norske Leksikon: «Myrull er en planteslekt i starrfamilien, og består av flerårige myrplanter. Myrull vokser i tuer eller danner matter. Bladene er flate eller trådformede. Blomstene sitter sammen i aks og har trådformede dekkblad, som vokser ut til lange ullhår (cirka 2–5 cm) når frukten modnes. Frukten er en trekantet nøtt, som spres ved at vinden tar tak i ullhårene og fører dem med seg.

Det finnes om lag 20 arter av myrull i tempererte eller arktiske strøk på den nordlige halvkule, og i fastlands-Norge finnes sju arter og én hybridart. Disse er: Duskmyrull, med flere stilkete aks.Bredmyrull, som ligner foregående, men har kortere og bredere blad og vokser på kalkholdig grunn.Torvmyrull, som bare har ett aks.Gulmyrull, som minner om torvmyrull, men er mindre og har svakt gulfarget ullhår.Snømyrull, som også har ett aks og som er vanlig i fjellet.Brannmyrull, som har ett aks med gulrød ull. Vrangmyrull, som dannes når snømyrull og brannmyrull krysses.Småmyrull, som er en sjelden art i Norge.»

Torvmyrulla blomstrer så tidleg at det er vinden som står for bestøvinga. På denne tida er det få eller ingen insekter ute. Først veks griffel/arr ut og etter eit par dagar er pollenbærarane «modne». Pollen frå ein plante overføres til ein annan plante frå same art. Krysspolinering kalles dette. Griffel/arr blir bestøva og befrukta med pollen frå anna plante. Så veks pollenbærare ut og når pollenet spres blir andre planter bestøva. På ei myr så blomstrer plantene litt asynkront. Det er aks som nettopp har spira mens andre står med modne pollenbærarar og andre er avblomstra.

Våren er ei spennande og travel tid for oss ornitofile. Det blir mange foto på minnebrikka og batteriladaren «durer» i eit strekk. Bloggen for veke 19 var nesten på plass med tema elg og storfugl. Men det var før eg møtte gluttsnipene ute på Floan.

Under snøsmeltinga no i april og mai, er Glåma og dyrkamarka innafor ein ynda rasteplass for ender og vadefuglar. I år har antalet vore stort pga av dårleg snøsmelting. Mange av hekkeområda er framleis is- og snølagte slik at ender, traner og fleire vadefuglartar venter her nede ved Glåma. På markene dannes smeltevassdammar kor fuglane finn mat. Det var ved ein slik dam eg stoppa bilen ein morgon i 1/2 6-tida. Gluttsniper, enkelbekkasiner, trost og piplerker tok til vingene. Fuglane er ofte sky nå i trekktida. Men heldigvis landa gluttsnipene i ein dam like bortom kor det var bortimot 20 gluttsniper. Ein uvanleg høgt antal for denne arten; til vanleg er det berre enkeltfuglar eller i høyden 2-3 å sjå samane.

Eg blei sittande i bilen med nedrulla vindu i håp om at fuglane ville koma attende. I ventetida hadde eg måltrostkonsert i treet ved sida av bilen. Måltrosten kune eg ikkje sjå men sangen var ikkje å ta feil av. Gluttsnipene kom tilbake – tilsaman 10. Og med vindstille vêr, klår himmel, litt solys i mot og issnerpe på dammen, blei det ein minneverdig fotoseanse.

Gluttsnipa er ein stor vadefugl; kroppslengde 30-34 cm og vingespenn på ca 60 cm. Eit godt kjenneteikn på gluttsnipa er eit langt og lett oppoverbøyd nebb. I flukt er mørke vinger og ein lang kvit kile oppettter ryggen eit godt artskjenneteikn.

Gluttsnipa hekker i skogs- og fjellområder frå Austlandet og nordover. Ho er utbredt frå Norge til Beringsstredet. Bestanden i Norge, Sverige og Finland er på omlag 100 000 par. Det finnes og ein liten bestand i Skottland. Overvintringsområda for den nordiske bestanden er i Afrika hovedsakleg sør for Sahara. Fuglane trekker sørover frå starten på juli.

Når gluttsnipa tar til vingene høyres ofte ein trestava tju-tju-tju. Under trekket på hausten er det og ein kjent lyd på mørke sommarkvelder. Gluttsnipa har ein «vårsang» kor fuglen flyg høgt og varsler «klu-vy klu-vy…» som har gitt fuglen det lokale navnet Klyvi

Gluttsnipa har ein variert diett. I denne smeltevassdammen var det meitemark og nematoder som eg såg dei spiste. Småfisk, krepsdyr, insekter mm inngår i dietten som varierer med årstidene.

Gluttsnipa er ein vadefugl men kan svømme om ho må.

«Nedstenginga» av Norge arter seg på mange vis; Stengte skular, heimekontor, eimen av antibac, digitale møter, avlyste arrangement, fråverande flytrafikk…….

Her er eit anna bilete på nedstenginga: Kjem du til Ålesund blir du møtt av «Coronaskip» på havna. Størsteparten av hurtigruteflåten – ni av elleve skip – er ute av drift og det seiles med avgrensa ruteplan mellom Bodø og Kirkenes i staden for Bergen – Kirkenes.

Tre av hurtigrutene ligg i Ålesund: Ms Nordlys, Ms Nordkapp, Ms Midnattsol. I tillegg ligg MS Spitsbergen på Fiskarstrand like ved Ålesund.

På nettsida til Hurtigruten ligg følgande dramatiske melding:

Norskekysten (Kystruten Bergen – Kirkenes): Alle seilinger innstilles til og med 20. mai 2020. Første planlagte rundtur blir dermed fra Bergen 21. mai.  Ekspedisjonsseilinger:Nye kanselleringer fra 5. mai 2020 inkluderer MS Fridtjof Nansen i Norge, MS Fram på Island, samt MS Spitsbergen og MS Nordstjernen på Svalbard.
Alle seilinger med MS Roald Amundsen i Nord-Amerika i sommer er også kansellert grunnet restriksjoner fra myndigheten i området.  

Eg blei litt forbausa då eit cruiseskip kom seilande inn til Ålesund eine dagen – men forklåringa fann eg snart: Skipet – MS Viking Sky– skulle i midlertidig opplag det og. Ålesund havn har landstrøm og derfor legges skipa i opplag her. Landstrøm er eit tiltak for at dei store cruiseskipa ikkje skal ha forurensande motorar på mens dei ligg ved kai. Men det var ikkje dette anlegget var tenkt til.