Måned: april 2024

Hoggormen – Vipera berus – er tema for bloggen denne veka. Hoggormen er ein av tre slangeartar i Norge. Dei andre er slettsnok og buorm. Bloggen er basert på observasjon av ein stor fin hoggorm på hoggormplassen «min» på Tynset fyrst i denne veka.

Eg har dei siste åra oppsøkt ein overvintringslokalitet til hoggorm i Tynset kommune. Når ormen vakner til liv utpå våren – som oftast i mars/april – har eg talt i overkant av 10 ormar her. 9.april i år blei det talt opp fire ormar der. Dei ligg og varmar seg utanfor overvintringsstaden som her er ei soleksponert delvis vegetasjonsdekka steinur i furuskog. Høgda over havet er omlag 700 m. Dei første som kjem fram er hannane. Og nokså raskt etter at dei har kome fram skifter dei ham (skinn).

På besøket denne veka var det bare ein orm å sjå. Ein stor flott hannorm som eg trur nyleg hadde vakna opp av vintersøvnen. Eg vil anslå at denne var ein stad mellom 70 og 80 cm lang. Hoggormen kan bli ca 90 cm lang. Ormen var dorsk og tok til seg varme i sola. I tillegg må det nevnas at nattetemperaturen var ned mot minus 10 om natta. Ein slange har ein sylinderforma kropp. Men når dei skal varme seg opp, breier dei seg ut slik at kroppen blir tilnærma flat. På det viset fanger dei opp meir varme frå sola.

Eg har som mange andre vokse opp med historiar om at hoggormen er farleg og giftig. Sjøl om eg veit at dette ikkje er sant så sit det i meg. Eg er litt forsiktig når eg går i ormeterreng. Besøka på ormstaden i Tynset har fått meg til å senke skuldrene og slappe av i lag med ormane. Denne ormen følgde eg med i over ein time og tok ein del foto med lågt perspektiv med avstand ned mot 30 cm.. Ormen kraup litt rundt meg, inn i ura og ut igjen og lot seg ikkje forstyrre av at eg sat der.

Ormen skifter ham nokså fort etter han har vakna opp frå vintersømnen. Mulig at denne hadde begynt å førebu seg på hamskifte. Aua har fått eit litt sløra blikk.

Det er ikkje så ofte eg ser hoggorm når eg er ute på tur. Men ormen har så langt eg veit ei nokså vid utbreiing i traktene våre med eit tyngdepunkt i dei austlege delane av regionen. Du kan treffe hoggorm til fjells i 1000 meters høgd og muligens høgare.

Ormane parrer seg nå i månadsskiftet april/mai og ungane fødes i august. Ei hoe føder kvar andre eller tredje år.

Ormemønster

Viiste eg det ikkje så hadde eg nok oversett ormen som låg kveila saman under lyngen.

Om du vil vite meir om hoggorm så er nettstaden Hoggorm.org ein god plass å starte eller Facebooksida til Hoggormens venner

(Dette er andre versjon av blogginlegget. Meinte at dette var ein ho-orm utfrå det eg såg. Men ein av landets hoggormekspertar Thor Håkonsen har bestemt den til ein hann. Så då måtte eg skrive om bloggen litt, og så må eg lese meg opp på kjønnsbestemming av hoggormar!)

Tid for orrhaneleik – denne tida då orrhanane kjemper om hønenes gunst og fotografane valfartar til leikane. Her er foto frå tre netter på leiken som Floris Smeets ved Deset i Åmot kommune, har tilrettelagt for fotografering. Eg var her fyrste gongen i 2020. Ei av mine mest minneverdige naturopplevingar har eg frå dette besøket då over 30 orrhanar starta spelet i 4-tida om morgonen.

Det har gått eit kvarter sidan dei første «tjoo-ysj» eller «hysjing» blei hørt like før fuglane starta spelet. Ute på myra ser eg skyggar som beveger seg. Ein ny dag lyser opp austhimmelen – enno er det rundt ein time før sola skin på myra. Kameraet stilles inn på iso 10 000, blendaråpning 2.8 og eksponeringstid -1/25 sek. Det blir eit stemningsfoto ut av det.

Leiken i dag er litt meir beskjeden enn tidlegare år. Eg talte rundt 15-20 orrhanar utpå myra. I år har og leiken flytta seg mot utkanten av myra inn mot eit område med meir vegetasjon. Vêret har vore uvanleg – periode med mildvêr og regn har gjort at mykje snø smelta og deler av myra er islagt.

Mesteparten av tida er det berre buldring og hysjing å høyre. Nå og då høyres lyden av vinger som klaskes mot motstandaren. Kampane går fort. Kameraet som kan ta 20 bilder i sekundet kjem til sin rett – alle hopp, slag og hakking – blir synlege i etterkant.

Når orrhøna er innom leiken, blir det liv. Buldringa tar seg opp og orrhanane spring rundt etter høna. Kampane mellom hanane gjeld adgang til beste

På leiken har orrhanane eigne territorier. Dei mest ettertrakta er dei i midten av leiken kor dei sterkaste hannane held til. I utkanten har unge hannar sine territorier. Og eit territorie kan vere alt frå ei tuve til eit større område.

Ein annan kamp:

Det går hardt for seg i «trefningane»! Med eksponeringstid på 1/1600 sek og raskare blir det meste som skjer dokumentert – vassdråpar frå myrvatnet som kastes opp i kampen, fjør som er revne laus og svever bak kamphanane og «uttrykket» til hanen som har fått seg ein trøkk.

Eine morgonen fekk me eit lite snødryss som ga fint lys og fine stemningar.

Noen fluktfoto

Innimellom gjer orrhanen slik små hopp eller korte flygninger med raske vingeslag. På engelsk kalles det Flutter-flight eller direkte oversatt flagreflukt

Det er ei eiga stemning der oppe på myra. Orren buldrar, tranene roper at dei er tilbake, sangsvana tar ein sving over myra, perlugla hukrer og duetrosten syng. Reine villmarkstemningen – men så brytes roen av eit helikopter som «chopper» over, drønn frå eksplosjonar og maskingeværsalvar frå skytefelta like ved. Når skytinga opphører brytes stillheten av sus frå biltrafikken i Østedalen og Rendalen eller frå godstog som tutar nedi dalen. Og kikkar eg ut frå telte,t ser eg blinkande lys frå vindturbinar i nærleiken.

Lundefuglen er nok den av alkefuglane som flest kjenner til. Det karakteristiske fargerike nebbet gjer fuglen lett å identifisera, og nebbet gjer at lunden får eit litt godmodig uttrykk.

Lundefuglen er rundt 30 cm lang og veg 4-500 g. Den kan fly opp mot 90 km/t. Bestanden i Norge er anslått til 2,9 millionar fuglar. Til tross for eit stort antal fuglar er lunden i kategorien Sterkt trua. Dårleg hekkesuksess grunna matmangel har redusert bestanden kraftig. På Røst er eksempelvis bestanden redusert fra rundt 2 millionar par rundt 1990 til under 500 000 i løpet av noen tiår.

I samband med at lundane kjem til land og skal finne seg reirplass, kan det gå hardt for seg. Lundefuglar som sloss på snødekt mark her blitt eit ettertrakta motiv blant fuglefotografar som oppsøker Hornøya i Finnmark. BBC brukte mykje tid på denne scenen i samband med filmen Wild Scandinavia. Til tider kan det vere tett med fotografar ved områda der lundekampane erfaringsmessig skjer.

På oppholdet mitt på Hornøya fekk eg oppleve lundefugl som sloss fleire gonger. Den eine gongen var slosskampen rett blodig. Det er når dei skal forsvare reirplassen sin at det kan bli voldsomme kamper. Før det blir slosskamp, blir inntrengaren advart med ulike signal i form av kroppspositurar.

Nebb, føtter og vinger brukes i kampen. Det gjeld å få motparten i bakken. Dei fleste kampane er fort over. Dei som er vist her varte i rundt 10 min. Den første og blodige starta høgt oppe i lundeura som jo var snødekt. «Kamphanane» trilla nedover, ofte hang dei saman med nebba, andre gonger hadde eine fuglen eit solid tak i motstanderens vinge. Beinet til den eine som nok blei taparen, hadde og fått sg eit bitt slik at det blødde.

Ein ny kamp – ikkje blodig som første men like intens. Att det stod folk rundt lot ikkje til å affisere kamphanane.

Nokre få av desse fotografia la eg ut på FB-gruppa The puffin club. Fleire medlem stilte spørsmål med å legge ut fotografia. Men som eit medlem svarte «It’s all part of puffin life and nature. Shows the reality. It’s not always cuteness and puffiness!» Likefullt blei innlegget sletta av gruppas administrator!!! Det blei for realistisk for ei gruppe som dyrker «cuteness and puffiness!»

På linken til BBC finn me ein film med lundar som sloss.

Det var heile sju år sidan sist eg var på Hornøya utanfor Vardø. Hornøya er sjøfuglparadiset lengst aust i Norge- austanfor St.Petersburg og Istanbul står det i oppslagsverka. På øya som nås med båt frå Vardø havn, finn me dei fleste av våre sjøfuglar. Det er vel bare havsula som ikkje hekkar her. Størsteparten av øya er fuglereservat med ferdselsforbod frå 1.mars til 15.august. Men på stien som går langs reservatet er det lett å studere og fotografere sjøfuglane. På denne tida har størsteparten av bestandane kome inn til øya, og dei er i ferd med å etablere seg.

Fotoworkshopen var arrangert av naturfotograf Bjarne Riesto frå Vadsø. Me hadde overnatting på fyret- ein stor fordel då me får utnytte døgnets mange timar betre enn om me skulle budd på hotellet i Vardø og reist med båt fram og tilbake kvar dag.