Fotobloggen Veke for veke

Foto frå ein vårtur på Jæren første veka i mars er bloggtema. Vårteikna var der trass i kaldt vêr; syngande lerker, tjeld og viper. Og på Revtangen hadde hestehoven så vidt fått fram eit par blomster.

Etter eit lite forsiktig forspel fredag spelte Aurora – nordlyset – opp for fullt lørdag kveld. Frå Olavsgruvevegen kunne dette spektakulære naturfenomenet følgas – eit «show» som så langt må karakteriseras som sesongens flottasta.

Mange blir forundra over at me kan sjå nordlys her sør. Men ved gode forhold kan nordlyset sjås langt sør. Lørdagens nordlys kunne studeras heilt sør til Rogaland – men dog i ein meir dempa utgåve. Ei anna sak er at om ein prøver å sjå etter nordlys frå Røros sentrum så vil det berre unntaksvis vere synleg. Då eg lørdag kveld kjørte gjennom sentrum kunne eg så vidt ane lyset på nordhimmelen. Så snart eg kom utav sentrum så dukka nordlyset opp att.

Kva er nordlys? Eg saksar frå Store Norske Leksikon: «Nordlys er et lysfenomen som oppstår når energirike partikler blir slynget fra Sola mot Jorda. Det oppstår i den øvre polare atmosfæren, mellom 80 kilometer og sjelden over 500 kilometer over jordoverflaten, når elektroner og protoner kolliderer med atmosfæregassen. Denne gassen blir tilført energi som så sendes ut igjen i form av lys. Selve lysutsendelsen kommer hovedsakelig fra atomer og molekyler i atmosfæren og ikke fra selve primærpartiklene.

Nordlyset opptrer i mange forskjellige former. …. Hvilke farger en forekomst av nordlys består av, blir bestemt av energinivået i partiklene og sammensetningen av atmosfæregassen. De dominerende fargene i den delen av fargespekteret vi kan se, er grønt, rødt og blått. Forekomst og intensitet av nordlyset er på sin side styrt av aktivitet på Sola. Jordas magnetfelt og atmosfære bestemmer hvor på Jorda nordlyset opptrer.…..Det latinske navnet på nordlys er aurora borealis. Det samme lysfenomenet kalles sørlys, eller aurora australis, når det opptrer på den sørlige halvkule, og en fellesbetegnelse på begge er polarlys.

Eit anna himmelfenomen – STEVE -kunne og studeras på lørdag. STEVE – Strong Thermal Emission Velocity Enhancement– er eit fenomen som opptrer saman med nordlys ein sjeldan gong. Steve er et atmosfæriske optisk fenomen som fremstår i lilla og grønt lysbånd på himmelen. Steve kan være en kombinasjon av ladde partikler som blir varmet opp i atmosfæren og elektroner som endrer energi tilstand og sender da ut lys. (Samme prinsippet som skaper Nordlyset)

Vitenskapen har ikkje heilt kontroll på STEVE: “Our main conclusion is that STEVE is not an aurora,” said Bea Gallardo-Lacourt of the University of Calgary in Canada, and lead author of paper, in a press release. «So right now, we know very little about it. And that’s the cool thing, because this has been known by photographers for decades. But for the scientists, it’s completely unknown.»

På veg oppover Østerdalen her om dagen- eit dalføre med mykje skog- blei det tid til ein fotostopp med furuskog og ICM som tema. ICM eller Intendent Camera Movement er ein fototeknikk eg prøver meg på nå og då. Kort sagt dreier det seg om å bevege kameraet i det ein trykker på utløysarknappen. Så kan ein endre på innstillingane – eksponeringstid, bevegelsesretning, blendar…..Her har eg i all hovedsak nytta vertikal bevegelse – nedover.

Dette er eit nokså tradisjonelt og «lett» ICM-motiv. Snø på bakken og lys frå ei låg sol ga fine effektar og fargar. Resultatet av ICM-fotografering er ikkje alltid gitt og papirkorga i pc-en fylles fort opp under redigering. På FB-sida til ICMPhotoMag er det mykje å lese om ICM og mange flotte foto.

Under fleire «godkjende» produkt av fotostoppen ein stad i Stor-Elvdal kommune. Fotografert med Nikon D850 og Nikon 70-200mm. Fleste fotografia er tatt med brennvidde 200mm, iso 80, f 22 og 1/8 sek.

På veg sørover rv 3 i Østerdalen har Storelgen i Stor-Elvdal kommune blitt ein naturleg plass å ta ein pause. Storelgen – ein 10,3 m høg skinnande stålstatu – er imponerande å sjå til der han frå vegkanten passar på vegfarande.

På veg frå Røros til Sandnes ein tidleg morgon denne veka var lyset perfekt for ein kort fotostopp- fullmåne og blåtime kombinert med vegvesenets lyssetting.

«Statuen er utformet av Linda Bakke, den ble avduket 15. oktober 2015 og kostet to millioner kroner. Den ble gitt i gave til Stor-Elvdal kommune fra kunstfondet i daværende Sparebank 1 Hedmark. Statens vegvesen utbedret samtidig rasteplassen, og prosjektet kostet til sammen 27 millioner kroner. « Wikipedia

Storelgen skal vere med å forbedre trafikksikkerheten. – «De monotone vegstrekningene gjennom Østerdalen gjør at bilførerne kan bli sløve, og det har ført til utforkjøringsulykker og alvorlige møteulykker. RV 3 ble omtalt som «dødsveien». Vi gjør dette for å få «vekke» bilistene. », sa avdelingsdirektør Aud Riseng i Statens vegvesen da statuen ble satt opp.» I tillegg er det montert opp elggevir – med og utan lys – fleire stader langs rv 3. Jernbanebrua over rv 3 på Atna er og dekorert med løpande elg i mange spenstige fargar.

For meg er Storelgen og dei mange gevira og ei påminning om at dette er elgland og krever aktsomhet frå oss vegfarande.

Eg minnes ei «nær elg» oppleving for rundt 25 år sidan. Me kjørte oppover dalen på natta etter å ha landa på Fornebu seint på kvelden. Like etter Koppang sprang plutseleg ein elg over vegen foran bilen utan at eg rakk å reagere. I øyekroken registrerte eg elg nr to i «svev» inn på vegen. Og eg forberedte meg på smellet frå elgen som kom til å lande på taket! Heldigvis var farten på bilen så høg at elgen landa rett bak oss. Små marginar… Men denne morgonen var det berre Storelgen å sjå i tillegg til talrike spor.

Mange lar seg provosere av at storsamfunnet bruker penger på kunst som dette. Og argumenterer gjerne med alle uløyste oppgåver i samfunnet. For meg er Storelgen og dei andre installasjonane langs rv 3 ei beriking av turen. Ein stopp her skjerper sansene når ein går ut av bilen, kjenner på den kjølege lufta og nyt synet av den ti meter høge stålkolossen.

Kulda slapp taket i uka som var. I løpet av få dager steig temperaturen frå rundt minus 20 opp til null og enda varmare. Temperaturstigningen observeres og merkes på mange vis – gjennomslag i ski- og skuterløyper, isen på Glåma gikk opp, glatte uframkomelege vegar, «vårleg» i lufta… Ein bergvegg på vestsida av Glåma blei dekka av rim. Fuktigheten i lufta kondenserte og fraus til rim. Berget fungerer som eit kuldemagasin ei tid etter at temperaturomslaget. Enda ei veke etter temperaturstigningen er deler av bergsida rimlagt.

Rim på bergveggen, moser og lav inspirerte til fotografering. Utstyrt med Nikon D850, Nikon 200-400mm og Nikon 105 mm Macro blei det mange foto. Telezoomen var med for å fotografere litt oppi bergveggen på stader som er litt vanskeleg å nå med fotoutstyr. På denne bergveggen veks bergpolstermosen – eit nytt «bekjentskap» – og meir om mosen lenger nede.

Nærnatur i bloggen denne veka. Foto frå ein kort tur langs Glåma like ovom Orvos der RV 30 krysser elva. Akkurat her deler elveløpet seg opp, og det er stryk og holmar uti elva; Hjulmakerholmen, Storholmen og Odden. Turen gjekk til denne delen av Glåmå for å sjå etter fossekall, bever og oter. Fossekallen var på plass, spor etter beveren fann eg og men ingen oterspor.

Kuldeperioden er over for denne gongen – derfor går isen på Glåma opp fort sidan det tappes frå Aursunden. Vasstemperaturen stig vel ei grad og så når vatnet presses gjennom kraftverket. Ei temperaturauke som er nok til å påverke isen nedover mot samløpet med Håelva for den som er lokalkjent.

Beveren såg eg ikkje men i ei bakevje hadde han vore og beite starr. Plantedeler og beverskit på isen fortalde sitt tydelege språk. Det har vore beverhytter her før og rekner med at det er det framleis enda.

I ei bakevje hang det isklumpar på starr som stakk opp over vassflata. Med stativ, Nikon 200-400mm linse og Nikon D850 blei resultatet slik som vist her. Fotografia er tatt på ca 2 m hald som er nærgrensa og med brennvidde 400mm og bearbeida i Lightroom.

Straumen på Inderøya – tidevannsstraumen mellom Trondheimsfjorden og Borgenfjorden/Børgin- er ein kjent overvintringsstad for ærfugl. Blåskjell er viktig føde for ærfuglen og i straumen har blåskjella gode vekstvilkår.

Å studere og fotografere ærfugl her, er populært. Ærfuglane kan vere mange og dei ligg ofte nær land. Frå brua over straumen kan ein sjå ned på ærfuglane under. Det er fasinerande når hundrevis av ærfugl dukker synkront. I det klåre vatnet kan du sjå dei beite blåskjell på botnen av straumen for så å sprette oppatt som korkar holdt under vatn. Andre gonger blir ærfuglflokken skremt av oter eller havørn og hundrevis av ærfugl «spring» panisk bortetter vassflata.

Det var lite ærfugl å sjå i Straumen denne kalde onsdagen med frisk nordavind og 10 kalde minusgrader – rundt 50 individ og liten aktivitet. Dei store flokkane som beitar blåskjell, sjøstjerner og kråkeboller var ikkje å sjå.

Ærfuglbestandane er redusert over store deler av utbreiingsområdet. Ein del av ærfuglane i Trondheimsfjorden høyrer heime i Botniska viken og kan hende lenger aust. Der har det vore bestandsnedgang samstundes som milde vintrar har gjort at ein større del av ærfuglane ikkje tar turen vestover. Om det er årsaken til få fuglar i Straumen no, veit eg ikkje. På tilsvarande fototur i januar i fjor var det rundt 400 ærfuglar i Straumen og året før var antalet nærare 1000.

Ærfuglen i Straumen i år var av det brødetande slaget. Eg brukte brød som lokkemiddel og åte for å få fuglane på fotohold! Kjennes ikkje heilt rett ut å lokke denne anda med brød, men slik var det altså i år. Fotografia er tatt ved murane etter tidevannsmølla i Straumen – og fotografert med Nikon D500 med Nikon 200-400mm eller Nikon D850 med Nikon 500mm – på kort kort hald; ned mot nærgrensa på 2 m på zoomlinsa.

Ein serie «portrettfoto»/ nærfoto av ekallen:

I denne helga skulle Femundløpet 2021 ha pågått. Men som så mange andre arrangement så blei det avlysing pga Covid-19. I fleire år – 2011, 2016, 2017, 2018, 2019 og 2020- har eg fotografert i samband med starten. Så var planen i år og. Så derfor blir det tilbakeblikk med to-tre-fire foto frå kvart år.

2012 – foto frå målgang på Malmplassen.

2016

2017

2018

2019

2020

«Månenedgang» og soloppgang er tema for bloggen med foto frå Storwartz-området. Det har blitt fleire fotoøkter i dette området sidan årsskiftet. Området har som eg har skrevet om før, mange kvalitetar: Det åpne landskapet, lyset, bygningane, historia i kulturminna frå over 300 år med bergverksdrift, stjerneklare netter utan «lysforureining», stillhet….

Denne gongen var det kulde, morgonlys og fullmåne som trakk meg opp der. Men eg blei litt skeptisk då skodda låg tjukk nede på Røros og oppover Hitterdalen. Heldigvis forsvann skodda jo lenger opp eg kom i Olavsgruveveien og månen stod perfekt over Gamle Storwartz med ein djupblå nattehimmel som bakgrunn.

Fotoutstyr: Nikon D850, Nikon 70-200mm, Nikon 24-70mm

Landets «humleeksperter» godkjente nyleg min observasjon av ei kløverhumle- dronning her på Røros 7.august i 2020! Kløverhumla – Bombus distinguendus -er sjeldan, og desverre ført opp på rødlista med status Kritisk trua. I likhet med fleire humleartar knytta til kulturmark og «gammeldags» småskala jordbruk, er arten i tilbakegang. I Trøndelag er det ikkje gjort observasjoner av kløverhumle-jfr Artsobeservasjoner- sidan 2017. Kløverhumla er ei stor langtunga humle – opptil 2 cm lang. Arten er som navnet antyder knytta til rike forekomster av rødkløver.

På Røros er dette første observasjon av arten. Spørsmålet om det fins ein liten bestand kløverhumler her på Røros, får vere ein oppgave å finne svar på til sommaren. I boka Humler i Norge står det at nyare funn indikerer at arten kan ha preferanse for områder med sand – og denne observasjonen er gjort ikkje så langt unna Kvitsandområdet.

Ja humler er interessante skapningar. I fjor brukte eg tid på å fotografere fleire artar, og eg fekk sjå fleire for meg nye humleartar. Til fotografering nyttar eg Nikon D500 eller Nikon D850 med ulike linser men hovedsakleg: Nikon 105 mm Makro og Nikon 200-400mm. Humler er flyktig vesen som utfordrar både optikk og fotograf! Forholdet mellom skarpe og uskarpe foto er nok ikkje betre enn 2:1000!

Fuglar har eg greie på. Ser eg ein fugl greier eg ofte i løpet av eit brøkdel av eit sekund å artbestemme den. Jizz-faktoren -lokkelyd, flukt, drakttrekk eller liknande – gjer at eg som oftast bestemmer kva art det er. Etter å ha hatt ornitologi som hobby i over 50 år skulle det jo bare mangle.

Humler er eit nytt interesseområde for meg. Kragebånd, skutellbånd, ryggplater, T1, T» osv er faguttrykk som krev mykje konsentrasjon. Artsbestemming av humler er så langt krevande og bruk av feltbøker, tankebruk…og studering av foto i ettertid tar mykje tid. Men det går framover: Lushatthumle, hagehumle, tyvhumle, markhumle, åkerhumle og jordhumle tar eg til å bli familiær med. Men det er fleire…. tilsaman 35 artar i Norge.

Mine «humlefavorittar» er tre artar som er vanlege å se der det veks tyrihjelm – lushatthumle, hagehumle og tyvhumle. Å sitte i eit tyrihjelmkratt i juni/juli og følge med på humlelivet er ei oppleving som kan anbefalas! Dei to store humlene som med si lang tunge, når inn til nektaren i blomsten. Den mindre tyvhumla tar snarveien – bit hol på blomsten og sug næring direkte.

Jordhumler er og vanlege – i september er kunstige biotopar som potter med lyng ein plass å finne dei.

Humler – trur det er tyvhumler – som gjekk amok i valmuepollen:

Veke 2 går mot ein slutt og framleis er temperaturen under 20 kuldegrader. Kulde blir derfor eit gjennomgående tema for denne vekas blogg med foto frå forrige veke og frå dei siste dagane.

Hitterelva eller Hyttelva renn stri i utkanten av Røros sentrum. Når temperaturen beveger seg mot minus 30 og lyset frå sola svinn henn, er det spennande å fotografere i elva. Det må streng kulde til for at vatnet skal fryse. Og stort sett er det alltid litt rennande vatn å sjå. og fotografere. Lange lukkartider – opptil 30 sek – og vatnet får eit plastisk uverkeleg inntrykk. Det endelege resultatet er aldri gitt. Denne gongen blei det rett dystopiske uttrykk. Figurar frå Nerdrums univers hadde passa inn her.

Fasinerande å komprimere 30 sek inn i eit foto – 30 sekund er mange mange øyeblikk. 30 sek er t.d. 30 000 eksponeringar på 1/1000 sek!

Frå gruvene på Sextus sig det ut mineralrikt «varmt» vatn som ikkje frys så fort. Streng kulde legg eit islokk på sigevatnet og kvite frostkrystallar pynter opp mot ein bakgrunn av okerfarga gruveslam.

Då kulda slapp litt taket, blei lufta fyldt med dalande frostkrystallar. Med motlys frå ei låg sol fekk eg festa dette øyeblikket på «filmen».

Fototeknikken ICM – Intended camera movement – har eg vore innom før på bloggen. Her eit par resultat med snø, nedrima skog og ei låg formiddagssol.

Femunden er islagt – offisiell isleggingsdato blei 6.1. Kulde og fuktig luft hadde danna eit tjukt rimlag på isen slik at det ikkje blei optimale skøyteforhold. Frå Sandodden mot Flenskampane

Året 2021 har starta med med «god gammaldags kulde» – dagar med temperatur ned mot minus 30°. På flyplassen er det målt minus 30,1° som minimumstemperatur. Gjennomsnittemperaturen her på Røros er minus 11,2° i januar. Januar i fjor var mildare – gjennomsnitt minus 2,8° med minimumstemperatur minus 24,6° 10.januar. Makstemp var heile pluss 8,2° 1.januar.

Sola står opp i 1/2 10-tida og går ned før tre. Ein naturfotograf sa at denne tida av året er flott -tre timar soloppgang og tre timar solnedgang -nesten Nirvana for ein fotograf.

Når temperaturen er så låg som nå, er himmelen ofte klar. Eg har farta litt rundt i kommunen – Storwartz, Sextus og Røros sentrum – for å få med meg lyset. Det har blitt foto frå tida rundt soloppgang og solnedgang – timane når natta vik for ein ny dag og timane når natta kjem att etter ein snartur rundt jorda. Og foto av kuldegrader.